با مذاکره مشکلات اقتصادی برطرف می‌شود؟
محمدرضا حسینا، فعال اقتصادی
در روزهای اخیر اخبار ضد و نقیضی از مذاکرات وین به گوش می‌رسد. اگرچه این اخبار تاثیراتی بر بازارهای سکه، ارز و بورس دارد و توانسته حداقل بازارها را در حالت ثبات نگاه دارد اما هنوز به قدری شفاف نیست که افق مشخصی از آینده اقتصاد کشور را نشان دهد. البته ثبات نسبی در بازار را بعد از انتخابات آمریکا شاهد بودیم که روند صعودی قیمت‌ها اندکی متوقف شد و حتی کاهش یافت. اما باید به این نکته توجه داشت که توافق به اين صورت شكل نمي‌گیرد؛ چرا که برجام هم سال‌ها طول کشید تا به نتیجه برسد. از طرفی چنانچه صلحی در کار باشد تاثیر شگرفی در اقتصاد کشور رخ نمی‌دهد و هر اتفاقی مقطعی و هیجانی است. نمونه آن را بارها شاهد بودیم، برای مثال بعد از قطعنامه 598 دلار به شدت سقوط کرد اما چنانچه بررسی کنیم می‌بینیم که پس از چندماه به همان قیمت قبلی بازگشت، یعنی اثرات ضد تورمی که صلح ایجاد می‌کند مقطعی و هیجانی است و بعد از مدت کوتاهی از بین می‌رود.
واقعیت این است که مذاکرات و بازگشت به برجام تاثیر زیادی بر شرایط اقتصادی ایران نمی‌گذارد. زیرا بیشتر مسائل ایران ریشه در مسائل داخلی دارد.
هرچند در سال‌های اخیر نمی‌توان تاثیر تحریم‌ها را در اقتصاد نادیده گرفت. تحریم‌ها قطعا اثرات منفی روی اقتصاد ما دارد اما عمده چالش‌های ما به مسائل داخلی بر می‌گردد.
تعارفی نیست اقتصاد کشور بیمار است اما مقصر این بیماری که اقتصاد کشور را فلج کرده تنها تحریم نیست.
به اعتقاد من تاثیر تحریم نسبت به سنگ‌اندازی‌های داخلی بسیار کمتر است.
نمونه چالش در داخل کشور این است که پایه پولی کشور دائم در حال افزایش بوده و نقدینگی هم بالاست، همین نقدینگی زیاد عامل اصلی تورم است.
از طرفی اقتصاد ایران با ابرچالش‌های کسری بودجه، بحران نظام بانکی، ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی و نظام تأمین اجتماعی، نرخ بی‌کاری بالا، کاهش شدید درآمد خانوارها و… مواجه است. این ابر‌چالش‌ها خود را قالب تورم بالا، کاهش رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری پایین و اندک و… به رخ می‌کشد.
با اینکه کشور ما ظرفیت‌های بسیار بالایی در بخش اقتصاد دارد، اما متاسفانه از این ظرفیت‌ها به‌درستی استفاده نشده و انگشت اتهام برای بسیاری از کمبود‌ها و ضعف‌های موجود به سمت تحریم‌ها نشانه می‌رود. این در حالی است مقام معظم رهبری هم بارها مسائل داخلی را عامل مشکلات دانسته و فرمودند:« اینکه کسی گمان کند مشکلات اقتصادی صرفا ناشی از تحریم است، خطایی نابخشودنی است» و یا «من نمی‌گویم تحریم‌ها اثر ندارد، اما عمده مشکلات اقتصادی اخیر مربوط به عملکردهاست.
مقام معظم رهبری ، امسال را هم سال تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها نام‌گذاری کردند که نشان دهنده اهمیت رفع موانع و مشکلات داخلی است. یعنی دستگاهای اجرایی دولتی، قوه مقننه با قانون‌گذاری درست موانع تولید را از سر راه تولیدکنندگان بردارد.
بخش‌خصوصی سال‌هاست توانسته با تحریم‌ها کنار بیاید و راه عبور از تحریم‌هارا یادگرفته است اما مشکلات داخلی بروکراسی‌های اداری و قوانین دست وپاگیر مانع اصلی تولید داخل است.
برای مثال در حالی که اشتغال بسیاری از جوانان کشور در گرو راه‌اندازی یک کسب و کار است، اما راه اندازی کسب و کار در مقایسه با سایر کشور‌های دنیا بسیار سخت و دشوار است. دولت و نهاد‌های مربوطه می‌توانند با کاهش فرآیندها از جمله زمان و هزینه راه اندازی کسب و کار که نیازی به روابط خارجی ندارد، اوضاع اقتصاد و اشتغال را بهتر کنند.
یکی از دیگر مشکلات قوانین خلق‌الساعه است. ما در کشور هر سال با حجم قوانین، بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌هایی در حوزه تجارت و اقتصاد روبه‌رو هستیم که تا پیش از آن وجود نداشته‌اند.
همین مسئله فعالان اقتصادی را سردرگم و نحوه فعالیت آنها را کند کرده است.
وضع قوانین جدید و پی‌درپی نمی‌تواند یک اقتصاد پویا و توسعه تجاری مطلوب را تضمین کند اما متاسفانه برخی از تصمیم‌گیران اقتصادی و تجاری متوجه این مسائل نیستند.
یک نظام اقتصادی کارآمد و سالم هم می‌تواند تحریم‌ها را کم‌اثر یا بی‌اثر کند. برای رفع مشکلات اقتصادی لازم است توجه بیشتر به داخلی‌سازی، قوی شدن اقتصادی از درون، رفع مشکلات اقتصادی با تمرکز به توانمندی داخل، حمایت از تولید داخل دنبال شود. مسئولان کشور باید در عین تلاش برای رفع تحریم‌ها همزمان اولویت خود را حل مشکلات اقتصادی داخلی، خروج از رکود، حرکت بر مدار رشد اقتصادی حداکثری و تقویت ظرفیت‌های مالی و تولیدی داخلی قرار دهند.